آشنایی با انواع روانشناسی و کاربردهای آن‌ها

روان‌پزشکان و روانشناسان به کمک علم روانشناسی به مطالعه ذهن و رفتار انسان می‌پردازند. این علم انواع مختلفی از جمله روان ‌شناسی غیرطبیعی، روان‌ شانسی زیستی، روان ‌شناسی بالینی، روان ‌شناسی شناختی، روان‌ شناسی رشدی، روان ‌شناسی جنایی و… دارد.

رشته علمی روان شناسی بسیار دامنه گسترده‌ای دارد، به‌طوری که طیف متنوعی از موضوعات را شامل می‌شود. در این رشته علمی موضوعاتی مثل احساسات، انگیزه، شخصیت، رفتار، اندیشه و… مورد مطالعه قرار می‌گیرند. همه این موارد خود دارای شاخه‌های تخصصی و زیرشاخه‌های فرعی هستند.

در این مقاله از فیسروم می‌توانید با کاربرد روانشناسی و انواع مختلفی از آن آشنا شوید. در ادامه همراه ما باشید.

معرفی انواع روانشناسی

روان شناسی غیرطبیعی

یکی از شاخه‌های علم روان شناسی، روانشناسی غیر عادی یا همان غیر طبیعی است که در زمینه بالینی به مطالعه رفتارهای غیر عادی و آسیب شناسی روانی می‌پردازد. این نوع روان شناسی بر مواردی همچون اختلالات شخصیتی، اختلالات دوقطبی، اختلال تکاملی عصبی، اختلال عصبی شناختی، اختلال هراس و اضطراب، افسردگی، اختلال وسواس فکری-اجباری و… تمرکز دارد.

روان درمانگران، روانشناسان بالینی و مشاوران اغلب الگوهای فکری، احساسی و رفتاری را در این زمینه مورد بررسی قرار می‌دهند. فعالیت روانشناسان در این زمینه کمک می‌کند تا به جای ایجاد تمایز در عادی یا غیر عادی بودن وضعیت سلامت روانی، سطح مشکل و ناراحتی را که احساسات، افکار و رفتارها به‌وجود آورده‌اند به کمک علم روانشناسی بررسی و درمان کنند.

اینکه فرد با رفتارهای خود، مشکلاتی را برای دیگران به وجود بیاورد یا زندگی خود را تحت تاثیر قرار دهد، موجب می‌شود تا بر اساس الگوهای رفتاری که دارد، در دسته رفتارهای غیر عادی قرار بگیرد. بنابراین در چنین مواقعی بیماری روانی نوعی مداخله سلامت روان را می‌طلبد.

روانشناسی غیرطبیعی دارای دیدگاه‌های مختلفی از جمله دیدگاه روانکاوی، دیدگاه رفتاری، دیدگاه پزشکی، دیدگاه شناختی و… است. روانشناسان و روانپزشکان ممکن است برای درک بهتر و درمان اختلالات روانی صرفا از یک دیدگاه استفاده کنند. اما برخی دیگر از روان درمانگران می‌توانند همزمان از چند دیدگاه برای درمان اختلالات روانی و شناخت بهتر آن‌ها استفاده کنند.

روان‌ شناسی زیستی (بیوسایکولوژی)

این شاخه از روان شناسی با علوم اعصاب ارتباط نزدیکی دارد و فرایندهای زیست شناسی را مورد بررسی قرار می‌دهد تا به تاثیرات آن بر رفتار و ذهن پی ببرد. تشخیص آسیب‌ها و ناهنجاری‌های مغزی در روان شناسی زیستی به کمک ابزارهایی مانند MRI و PET انجام می‌شود.

روانشناسی بالینی

در این شاخه از روانشناسی، بهداشت روانی و رفتاری مورد توجه است. افراد ممکن است در شرایط مختلفی با مشکلات رفتاری روبه‌رو شوند و سلامت روان آن‌ها آسیب ببیند. روانشناسان بالینی روی مسائل و مشکلاتی مانند تغییرات الگوی رفتاری، احساسات، مشکلات روان، غم، معلولیت، مشکلات اجتماعی و…تمرکز می‌کنند.

رویه‌های روانشناسی بالینی شامل مراحلی از جمله ارزیابی، مداخله، مشاوره و تحقیق می‌شود. روان شناس بالینی در مرحله ارزیابی یک مصاحبه تشخیصی با فرد بیمار انجام می‌دهد و رفتارهای او را مورد ارزیابی قرار می‌دهد، سپس نتایج تست روان شناسی را تفسیر می‌کند.

در مرحله مداخله، خدمات درمانی و بالینی به بیمار ارائه می‌شود. مشاوران بالینی در زمینه تمرینات حرفه‌ای درون فردی و بین فردی آموزش می‌بینند تا بتوانند به کمک روش‌های بالینی، مشکلات و اختلالات بالینی افراد را به صورت دقیق و علمی بررسی می‌کنند و آنها را درمان کنند.  

روانشناسی بالینی می‌تواند برای گروه مختلفی از افراد با مشکلات متفاوت، مناسب باشد. به طور مثال افرادی با مشکلات و اختلالات خواب، افرادی که به طور مداوم ترس و نگرانی دارند، افراد مضطرب، افرادی که مدام به خودکشی فکر می‌کنند، افرادی که افسردگی دارند، افرادی با مشکلات بیش فعالی، بیماران اوتیسم، معتادان و افرادی که بیش از حد الکل مصرف می‌کنند و گروه بسیاری دیگر از افراد می‌توانند برای درمان اختلالات خود به روانشناسان بالینی مراجعه کنند.

روان ‌شناسی شناختی

روان شناسی شناختی جزو محبوب‌ترین زیرشاخه‌های علم روانشناسی است. این نوع روان شناسی با وجود اینکه در دسته روش‌های جدید قرار دارد اما توانسته است به خاطر ویژگی‌های مثبتی که دارد، به سرعت رشد کند.

همه فعالیت‌ها و فرایندهای مغز از جمله یادگیری، تفکر، توانایی حل مسئله ، قدرت درک و… در روان شناسی شناختی مورد توجه هستند. افرادی که ممکن است به درمان‌های روان شناختی نیاز داشته باشند، افرادی هستند که با مشکلاتی همچون ناتوانی در تصمیم گیری، اختلالات حافظه، ناتوانی در یادگیری، آسیب‌های مغزی و… در طول زندگی خود روبرو می‌شوند. این نوع روانشناسی به بیماران حوزه خود کمک می‌کند تا قدرت حافظه خود را افزایش دهند و در تصمیم گیری و یادگیری به توان بالایی دست پیدا کنند.

روان شناسی رشد

علم روان شناسی دارای طیف گسترده‌ای از روش‌ها و راهکارهای تشخیصی و درمانی است که به مطالعه ذهن و رفتار انسان و جنبه‌های مختلفی از شخصیت می‌پردازند. این شاخه از روان شناسی به رشد و تحولات انسانی می‌پردازد. تحولات انسانی در بازه زمانی بدو تولد تا کهنسالی اتفاق می‌افتند. روانشناسی رشد تمامی این تحولات و تغییرها را مورد بررسی قرار می‌دهد.

رشد، تحول و تغییرات انسان  حوزه‌های مختلفی را در بر می‌گیرد که از جمله آن‌ها کارکردهای رفتاری و اجتماعی، جنبه‌های شناختی، جنبه های روانی و فیزیولوژیک و جنبه‌های انگیزشی هستند. 

در این شاخه از روانشناسی ابتدا رفتار کودکان و نیازهای پرورشی آن‌ها مورد توجه بود؛ اما به مرور تحولات نوجوانان، جوانان و بزرگسالان نیز در نیمه‌های قرن بیستم، مورد توجه قرار گرفتند. به همین خاطر به این روان شناسی، روانشناسی دوره‌های مختلف عمر گفته می‌شود.

روان شناسی رشد تمام جنبه‌های ارثی، محیطی و ژنتیکی را در تحولات انسانی موثر می‌داند؛ بنابراین از سهم هیچ یک از آن‌ها غافل نمی‌شود. هدف این شاخه از روان شناسی این است که بتواند در سه مرحله توصیف، تشریح علمی و بهینه سازی، فرایند تغییر و تحولات انسانی را در طول زمان مورد بررسی قرار دهد.

روان‌ شناسی جنایی

روانشناسی جنایی همان‌طور که از نام آن پیداست، بر عملکرد افراد مجرم، بزهکار و تبهکار تمرکز می‌کند تا در بررسی‌ها به نتایجی برای علت و عوامل موثر در شکل گیری شخصیت ضداجتماعی آن‌ها پی ببرد. مواردی مانند فرایندهای ذهنی و رفتارهای جنایی در ارتکاب جرم موثر هستند، بنابراین در حوزه روان شناسی جنایی، روانشناسان به این دو مورد نیز توجه می‌کنند.

روانشناسان در این حوزه به‌طور دقیق‌تر بر اساس فرایندهای علمی، افراد را از جنبه‌های مختلفی مانند تحولات اجتماعی، تحولات خانوادگی و شخصیت مورد ارزیابی قرار می‌دهند. با مطالعه شخصیت افراد تبهکار و مجرم، دلایل و انگیزه‌های فرد در ارتکاب به جرم مشخص می‌شوند، سپس با پیدا کردن ارتباطی بین آن‌ها با تجربه‌های دوران کودکی، محیط زندگی، جریان اجتماعی شدن فرد و… سعی می‌کنند تا درک بهتری از شخصیت فرد مجرم به دست بیاورند.

ارتکاب جرم می‌تواند ریشه در دوران کودکی افراد داشته باشد؛ چرا که اختلالات شخصیتی و تعارضات درونی از همان دوران کودکی شکل می‌گیرند و می‌توانند شخصیت‌هایی در فرد شکل دهند، که تمایل بیشتری به ارتکاب جرم دارند. به تعبیری دیگر می‌توان گفت افرادی که مرتکب جرم می‌شوند، تا حدودی کنترل شرایط را در دست ندارند، چرا که رخداد‌های محیطی، رفتارها و تحولات اجتماعی، عوامل ژنتیکی، شرایط بد زندگی و… شخصیت فرد را تحت تاثیر قرار داده‌اند.

روانشناسی جنایی به کمک روان درمانی، خانواده درمانی، روانکاوی، روان درمانی حمایتی و معالجه با کار کمک می‌کند تا از بروز انواع جرم و تمایل افراد در ارتکاب به جرم پیشگیری شود.

روانشناسی شخصیتی

عوامل بسیاری مانند تجربیات زندگی، نوع تربیت خانوداگی و ژنتیک، در شکل گیری شخصیت افراد موثر هستند. تعریف دقیق و مشخصی برای شخصیت وجود ندارد. اما می‌توان گفت شخصیت همان چیزی است که بر اساس افکار، رفتار و نگرش‌های اجتماعی از درون فرد بروز پیدا می‌کند.

در روانشناسی شخصیتی، روانشناسان شخصیت افراد را مورد مطالعه قرار می‌دهند تا به علت پاسخ‌هایی که افراد به شرایط و موقعیت‌های مختلف می‌دهند و هر آنچه که برای آن‌ها ایجاد ارزش می‌کنند، پی ببرند.

افراد می‌توانند از طریق تئوری‌های مختلف شخصیت شناسی، بُعدهای مختلفی از شخصیت خود را بشناسند. برای انجام این کار روانشناسان حوزه روانشناسی شخصیتی، بهتر می‌توانند به شما کمک کنند؛ چرا که اطلاعات و راهکارهای کاملی برای مطالعه و سنجش شخصیت در اختیار دارند.

کاربردهای کلی روانشناسی

روانشناسان به کمک یافته‌های علمی و بر اساس قوانین و تحقیقات انجام شده، در زمینه سلامت روان به بیماران کمک می‌کنند تا در ابتلا به بیماری‌های روانی و درگیری‌های ذهنی بتوانند بر مشکلات غلبه کنند. از دیگر کاربردهای روانشناسی می‌توان به درمان سلامت روان، طراحی برنامه‌های اجتماعی، خودیاری، افزایش بازدهی، سلامت و رفاه شخصی، پی بردن به نحوه رشد کودک، تدوین برنامه‌های آموزشی و… اشاره کرد.

روانشناسی دامنه بسیار گسترده‌ای از ویژگی‌ها، کاربردها و مسئولیت‌ها است که قابلیت گنجاندن در یک تعریف مشخص را ندارد. بنابراین در این مطلب به تفکیک، انواع شاخه‌های علمی روان شناسی را مورد بررسی قرار دادیم تا به آنچه که روان شناسی در پی آن است دست پیدا کنیم. این علم موثر با مباحث مختلفی از قبیل انگیزه‌ها، رفتارهای اجتماعی، احساسات و عواطف، افکار، شخصیت و… سر و کار دارد. همین موضوع، گستردگی علم روان شناسی و اهداف کاربردی آن را در جهت تحول و پیشرفت انسان نشان می‌دهد.

جمع بندی

امروزه به کمک علم روانشناسی با هدف ایجاد تغییرات سازنده و پایدار، جنبه‌های مختلفی از شخصیت افراد، مورد بررسی و مطالعه قرار می‌گیرند و به‌طور خلاصه آنچه که می‌تواند تعریف درستی از علم روان ‌شناسی داشته باشد، توصیف، توضیح، پیش‌بینی و تغییر رفتار افراد به کمک دانسته‌هایی است که روان‌پزشکان و روان‌شناسان از طریق این علم به دست می‌آورند.

روان‌شناسان می‌توانند ساعت‌ها پای صحبت‌های مراجعه کنندگان خود بنشینند، تا بتوانند درک درستی از نیاز آنها به‌دست بیاورند و به پیشرفت آن‌ها کمک کنند. اگر نیاز دارید تا یک مشاور ایرانی پای صحبت‌های شما بنشیند، از طریق فیسروم، می‌توانید خدمات ویزیت آنلاین را دریافت کنید و با روانشناس یا روان‌پزشک و متخصص ایرانی صحبت‌های خود را در میان بگذارید.